KAHRAMANMARAŞ DÜĞÜNLERİNDE MÜZİK ve DEMBİLDEKÇİ KENAN
Dembildekçi Kenan düğünlerde darbuka çalıp şarkı söyleyerek sosyal ortamı oluştururmuş. Günümüzde Kenan’ın torunları dahi aynı şekilde müzisyen kişilikleri ile ön plana çıkmaktadır.
Günümüzde düğün kelimesi denilince akla ilk olarak eğlence tertiplerinin geldiği mutlaktır. “Şem-seddin Sami ve Ahmed Vefik Paşa düğün kelimesinin toy günü ya da tü gününden bozma olduğunu ileri sürmektedirler. Buna açıklık getirmek ve düğünle ilgili kurmak için de şöyle bir açıklama yapmaktadırlar: Düğün günü herkesin doya doya yiyip içmesinden dolayı toy günü, Türklerin o günde evlerini kuş tüyüyle süslemelerinden dolayı da tüy günüdür.” (Yakıcı, 1991, s. 33)Türk kültür dairesi içerisinde önemli bir geçiş ritüeli olan düğünler gerçekleştikleri toplumun ortak paydalarına göre farklılık ya da benzerlik gösterebilir. Bireyler kültürel kimlikleri ile ortak bir paydada buluşarak toplum şuuruna kavuşur ve geleneklerini kendilerini bir araya getirebilen ortak paydalarla sürdürürler. Bu bağlamda düğün ritüelleri sırasında kullanılan ortak semboller de bireyleri bir araya getirerek sosyal ortamı oluşturur.
Düğün törenleri gerçekleştikleri toplumlarda o kültürün yapısına göre farklılıklar gösterir. Fakat günümüzde yapılan düğün törenlerinin genelinde eski Orta Asya Türk toplumlarının motiflerine rastlanır. Buna en belirgin örnek; günümüzde “Asma Davul” olarak adlandırdığımız çalgıdır. “Davul, insanlığın başlangıcından bu yana haberleşmede, dinsel törenlerde, düğünlerde, çeşitli eğlencelerde, savaşlarda kullanılan aynı zamanda duygu ve düşünceleri de ifade eden bir çalgıdır. İlk çağlardaki aşiret, oymak kavgalarında kahramanlık duygularını artıran, intikam arzusunu harekete geçiren bir duygu yoludur. (Şahin 2009, Aktaran: Uzunkaya, 2014) Orta Asya Türk Toplumlarında, yaşadıkları toplumlarca farklı isimlerle anılan din adamlarının mistik anlamlar yükledikleri “şaman davulu” ile birçok ayini gerçekleştirdikleri bilinmektedir. Bununla birlikte Hz. Muhammed (sav) düğün ile ilgili bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “Nikâhı ilan edin, onu mescitlerde yapın, üzerine de def vurun. Bu evlenme işini duyurunuz ve bunun için def çalınız. Nikâhta haramla helali ayıran fark, def ve sestir.” (Tirmizi, Nikah, 6, Aktaran: Çolak, 2012, s. 169).
Vurmalı çalgılar tarih boyunca çeşitli ritüellerde farklı amaçlar doğrultusunda kullanılmıştır. Günümüz Anadolu sınırları içerisinde de vurmalı çalgılar düğünler içerisinde bir yer edinmiştir. Farklı bölgelerde farklı icra teknikleri dikkat çekmekte olup bu özelliği ile Anadolu’nun zengin kültür yapısını yansıtmaktadır. Kahramanmaraş ili içerisinde de gerçekleştirilen düğün pratikleri geçmişten günümüze kadar farklılıklar göstererek devamlılığını sağlamıştır. Belirtmek gerekir ki yazımın içeriği; il merkezinde gerçekleşen düğün törenleri ve buradaki müzikal icralardır.
Günümüzde gerçekleşen düğün törenleri daha çok kapalı alanlarda ve bu organizasyon için özel olarak kullanılan salonlarda üç ya da beş saat arasında gerçekleşmektedir. Düğünlerde genel olarak bağlama ve klavye kullanıldığı sıkça görülür. Bireylerin modern yaşam tarzına uymaları ile insan yaşamı bir hız kazanmış, düğün gelenekleri ve bu ritüelin yapılma biçimi de değişime uğramıştır. Kahramanmaraş’ta düğün geleneklerinin değişmesi ve zaman olarak kısalması düğün salonlarının açılmasıyla yani 1980’li yılların başında gerçekleşmiştir. Fakat daha eski Maraş düğünlerinde durum günümüzde olduğundan biraz farklıdır.
Henüz düğün salonlarının olmadığı dönemlerde gerçekleşen düğün törenleri evlerde, sokaklarda gerçekleşen ve günlerce süren bir sosyal etkinlik olarak göze çarpıyor. Davul ve zurnanın eğlencenin temelini oluşturduğu bu törenlerde bazen de belediye bandosunun yer aldığı dikkat çekmektedir. Eski Maraş düğünlerinde erkeklerin davul ve zurna ile eğlendikleri, kadınların ise ya kendi aralarında imece usulü müzik yaparak ya da Dembildekçi Kenan diye bilinen bir darbukacının eşliği ile eğlence tertip ettikleri bilgisine ulaşıyoruz.
Dembildekçi Kenan olarak ün yapmış, müzisyenliğiyle ön plana çıkan kişi hakkında yaptığım şahsi görüşmelerle bilgi topladım. Anlatılanlara göre Dembildekçi Kenan ayakları biraz aksak, hafif kamburu olan bir kişidir. Düğünlerde kadınlar ve erkekler ayrı ayrı eğlenmelerine rağmen kadınlar Kenan’ı aralarına alırlar ve ondan çekinmezlermiş. Kenan düğünlerde darbuka çalıp söyleyerek sosyal ortamı oluştururmuş. Günümüzde Kenan’ın torunları ve torunlarının çocukları dahi aynı şekilde müzisyen kişilikleri ile ön plana çıkmaktadır. Bu durumda soydan gelen bir müzisyenlik söz konusudur. Dembildekçi Kenan hakkında bazı kaynaklarda bilgiler yer alsa da fotoğrafı ilk defa bulunmaktadır fakat onun fotoğrafı ilk defa bu yazı içerisinde yer alıyor. Dembildekçi Kenan’ın araştırılması, hem Kahramanmaraş’ta icra edilen düğün geleneklerinin bir dönemine ışık tutacak hem de şehrimizin bir değeri daha tanınmış olacaktır.
Mehmet Ali Zarifoğlu
Evelâhir Sayı - 14